تَکَمچیها در اردبیل به استقبال نوروز رفتند
تاریخ انتشار: ۲۸ اسفند ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۳۵۹۳۸۷
رواج بازیها و سرگرمیهای نوظهور و دیجیتال و زندگی مبتنی بر ماشین، سبب رسوخ بسیاری از آئینها و سنتهای فاخر گذشته شده است. امروز شاید تماشای فردی به عنوان "تکمچی" در کوچه و خیابان که عروسکی از بُز را روی چوبی دایره ای شکل شبیه میز سفالگری قرار داده و با خوانش اشعار ترکی، بز را به حرکت در میآورد، از سوی نوجوانان و جوانانی که غرق در تفریحات فضای مجازی هستند، عجیب و غیرمنتظره باشد، اما قدیمیها این قبیل رسوم کهن و دیرپای را دوست دارند و به ترویج آن علاقه نشان میدهند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
تعریف تَکم
واژه تَکَم Takam در زبان ترکی از دو بخش ˈتکهˈ و ˈمˈ به معنی بُز نر قوی هیکل که در راس گله حرکت و به چراگاه هدایت میکند و ˈمˈ به عنوان ضمیر، معنی "بُز نر من" را تداعی می کند و تکم یک عروسک چوبی سنتی است و به کسی که این عروسک را بگرداند و همراه با شعر در شهر نوید آمدن نوروز را بدهد، تکمچی میگویند.
تکم خوانها اشعاری درباره نوروز، زایش و نوزایی طبیعت میخوانند و علامت مشخصه آنها همین بز تزیین شده و تکم است و تکم خوانی یک نمایش عروسکی است که نادیده گرفته شدن آن به معنی بیتوجهی به میراث فرهنگی این سرزمین است که نخستین نتیجه آن، خودباختگی و تمکین به فرهنگ و سنن وارداتی خواهد بود.
تکم گردان ها مژده بهار را میدهند و از مردم مژدگانی میگیرند و به این مژدگانی ”پای“ یا سهم گفته میشود. متاسفانه آیین تکم خوانی در حال فراموشی است اما با بازشناسی و توجه فرهنگی به آن، میتوان این رسم دیرینه را احیا کرد.
قسمتهای تشکیل دهنده تکم
عروسک چوبی تکم به قطر حدود چهار، طول ۲۵ و عرض ۱۲ الی ۱۵ سانتیمتر ساخته می شود و آن را با مخمل و پارچههای رنگارنگ و بخصوص قرمز میپوشانند و روی پارچه را با پولک، زنگوله، سکه و گاه آینه تزیین میکنند.
رنگانگ بودن تکم در واقع بهار را تداعی میکند و رنگ سرخ آن به معنی شادی و نشاط است و این رنگ در مناطق آذربایجان و اردبیل بیشتر استفاده میشود به طوری که لباس عروسهای این سرزمینها در ادوار نه چندان دور، سرخ بوده و بعدها با ترویج فرهنگهای دیگر رنگ سفید به خود گرفته است.
برخی تکم چیها به جای عروسک بُز، از عروسک شتر در این آئین استفاده میکنند و در زیر این عروسک، میلهای چوبی وصل میکنند که آن میله از وسط چوبی دایرهای و سینی شکل، عبور داده میشود و تکم چی با یک دست، آن دایره چوبی را میگیرد و با دست دیگر از زیر آن، میله را میگیرد و همزمان با بالا و پایین بردن میله و گرداندن و رقص عروسک، شعرخوانی میکند.
اشعار تکمخوانی
شعرهایی که بر زبان تکم خوانان جاری میشود به طور عمده مبتنی بر وزن هجایی است و در کل از وزن عروضی تبعیت نمیکند و برخی ابیات این شعرها از نظر تعدادها نسبت به برخی دیگر، بلند یا کوتاه هستند و برخی بیتها نیز بر وزن شاهکار "خیدربابایه سلام" استاد شهریار سروده شده است.
این اشعار، سینه به سینه نقل شده و به تکمخوانان معاصر رسیده است و در واقع سراینده اصلی اشعار تکم خوانان مشخص نیست و میتوان گفت که این سرودهها از زبان مردم استانهای آذرینشین مایهور شده است و همچون رودهای خروشان که از دامان کوهساران و ارتفاعات سرچشمه گرفته و به هم میپیوندند، این شعرها نیز نغمه به نغمه و لهجه به لهجه متحول شده و به شکل ترانههای ماندگار در آمده اند.
بو تَکَه اویون ائدر
قوردونان قول بویون ائدر
یئغار ایرانئن دویوسون
چهپیشینین تویون ائدر
ترجمه: / این بز نر بازی میکند / با گرگ همراهی میکند و دست برگردن او میاندازد / محصول برنج کل ایران را جمعآوری میکند / و برای بزغالهاش جشن عروسی به پا میکند/
*****
بو تکه آختا تکه
بویونوندا وار نوختا تکه
گاه قول اولار ساتئلار
گاهدا چئخار تاختاتکه
ترجمه: / این بز نر، بز نر اخته است / طنابی بر گردنش بسته شده است / گاه غلام و برده میشود و به فروش میرسد / و گاه پادشاه میشود و بر تخت سلطنت تکیه میدهد /
*****
جناب جبرئیل نامه گتیردی
گتیرجگین پیمبره یتیردی
مبارک قوللارین گویه گوتوردی
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز، ایلوز، هفتوز، گونوز مبارک
ترجمه: جناب جبرائیل نامه آورد / به محض آوردن به پیامبر رسانید / پیغمبر هم دستهایش را بر آسمان برداشت که / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
امیرالمومنین تخته چیخاجاق
یزیدین بوینونا نوخدا وراجاق
شیرین شربت سو یرینه آخاجاق
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: حضرت امیرالمومنین ، به تخت ولایت خواهد نشست / و برگردن یزید افسار خواهد بست / و به جای آب در رودها شربتهای شیرین جاری خواهد شد / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
بیزیم یرده یومورتانی یویارلار
اونی دونوب یددی رنگه بویارلار
یددی سینده تحویل اوسته قویارلار
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز گونوز مبارک
ترجمه: / در محل ما تخم مرغ را می شویند / و آنرا به هفت رنگ می آرایند / و هر هفت تا را در سفره عید می گذارند / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
بیزیم یرده قوهون قارپوز اکرلر
اونی تامام شهرلره توکرلر
تزه ایلین چوخ حسرتین چکرلر
سیزون بوتازه بایراموز مبارک
آیوز ، ایلوز ، هفتوز ، گونوز مبارک
ترجمه: در محل ما خربزه و هندوانه می کارند / آنها را به تمام شهرها می فرستند / حسرت فرا رسیدن سال نو را میکشند / این عید تازه تان مبارک باشد / ماهتان ، سالتان ، هفته تان ، روزتان مبارک باد /
*****
تکم گئتدی مرنده
تاماشادی گلنده
کول تکمون باشینا
قایناناسی بیلنده
ترجمه: / تکم رفته به مرند / برگشتنش تماشایی است / خاک بر سر تکم / اگر مادر زنش آگاه شود /
*****
آغ دَه وَه نین گوزلری یئره گلمز دیزلری
بو ایامین قیزلاری کبینین کسراوزلری
ترجمه: / چشمان شتر سفید / زانوهایشان به زمین نمی آید / دختران امروزی / عقدشان را خودشان می بندند/
پاداش تکم چی:
تکمچی به در هر خانه ای که می رود و شعر می خواند ، صاحب خانه به تناسب وضعیت مالی و امکانات خود چیزی به عنوان شاباش ، خلعت و انعام به او می دهد. البته تکمچی نیز لزوم دادن انعام را همراه با شعر یاد آور می شود:
آی تکمین کندی وار
کمندی وار کندی وار
هر قاپودا اویناسا
بیر نلبکی قندی وار
ترجمه: / تکم ده دارد / کمند دارد و ده دارد / جلوی هر دری برقصد / یک نعلبکی قند پاداش دارد/
تکم اولدی ایپین گتیر آی خانم
چاتدیغجان یوکین گتیر آی خانم
کسمه پائین بوتون گتیر آی خانم
ترجمه: تکم می میرد طنابش را بیاورید خانم جان / تا زورتان می رسد بارش را بیاورید خانم جان / سهمش را کم نکنید و کامل بیاورید خانم جان/
به نظر میرسد تا نگاهی جامع و علمی نسبت به پاسداشت اینگونه فرهنگ فولکلور و بومی شکل نگیرد و این قبیل خرده فرهنگها و رسوم فرهنگی در قالب درس و تحقیق در مدارس و مراکز دانشگاهی مورد تحقیق و مطالعه قرار نگیرد، همچنان در خطر فراموشی و حذف قرار خواهند داشت و بی شک با تهی شدن ذهن و خاطرات ما از چنان آداب و آئینهای ارزشمند و محلی، بیشتر پذیرای فرهنگ خارجی و وارداتی خواهیم شد.
رسانههای جمعی بخاطر تاثیرگذاری فیلم و ویدئو بر حواس مخاطب، میتوانند در بقای رسم تکم گردانی و داشتههای فرهنگی نظیر لباسهای بومی و محلی که نماد واقعی حجاب و عفاف است، نقش آفرین باشند و از انحطاط و زوال آنها جلوگیری کنند؛ امید که چنین باشد.
منبع: خبرگزاری ایرنامنبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: آذربایجان استان اردبیل شعر میراث فرهنگی نمایش هفته تان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۳۵۹۳۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کتاب شعر «نالههای امپراطور» در بروجرد رونمایی شد
حمید آقایی گفت: این کتاب ترجمهای از اشعار «شیرکو بیکس» شاعر پر آوازه کرد زبان اهل سلیمانیه عراق است که با ویراستاری لیلا طیبی (زوج هنرمند) بروجردی رونمایی شد.
وی اظهار کرد: این کتاب یازدهمین کتاب مستقل فلاحی و پانزدهمین کتابی است که از ایشان چاپ شده و پیش از این چهار کتاب شعر به صورت مشترک با همکاری لیلا طیبی با عناوین (چشمهای تو)، (گنجشکهای شهر هم عاشقانه نگاهت میکنند)، (عشق از چشمانم چکه چکه میریزد)، (عشق پایکوبی میکند) چاپ شده است.
رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی بروجرد بیان کرد: همچنین ۱۰ کتاب داستان، شعر و ترجمه با عناوین «دیوانه»، «ریشههای عطف»، «آمدنت چه لهجه غریبی دارد»، «تو که بروی، پاییز از در میآید؟»، «سومین کتاب تنهایی»، «هنوز برای دوست داشتن، وقت هست»، «از زمانی که خدا بود»، «حکایتی دیگر از شیرین و فرهاد»، «میان نامه ها» و «هم قدم با مرگ» منتشر نموده است.
سعید فلاحی با تخلص (زانا کوردستانی) متولد ۱۳۶۳ کرمانشاه و ساکن بروجرد میباشد.